Salep

Kış aylarının kendini olanca şiddetiyle hissettirdiği bir vakitte yaşadığımız unutulmaz anlardan biri de salep içmek. Beslenme açısından da oldukça yararlı olan salep şahane tadıyla hayatımıza farklı bir renk ve lezzetler katıyor. Soğuk günlerin sıcak dostu bu içecek hakkında bulduğum bazı bilgileri sizinle de paylaşmak istiyorum. Ehh, tahmin edersiniz ki ben de salebi çok severim...

Salep, latince adı: Orchis Mascula olan 15 cm. boylu menekşe mavisi veya rubi rengi çiçekli bir bitki. İçerdiği en önemli madde glikomannandır. Su ve sütle birlikte kullanıldığında şiştiği için yaygın bir şekilde dondurma hammaddesi olarak kullanılır.

Özellikle Maraş Dondurması olarak bilinen dondurmaya tat ve koku kazandıran, dünyada sadece Kahramanmaraş'ın dağlarında yetişen bir orkide türünden elde edilen saleptir.

Salep; orkide çiçeğinin toprak altındaki yumrularına verilen addır. Bu yumrular nişastaya benzer oldukça besleyici bir madde içermektedir.

Ophyris, Serapias, Platanthera, Dactylorhiza vs. cinslerine âit türlerin yumrularına verilen ad. Bu bitkilerin toprak altında iki yumrusu bulunur. Bunlardan biri ana yumrudur ve o senenin gövdesini verir. Diğeriyse gençtir (hemşire veya kardes yumru) ve gelecek yılın yumrusunu verir. Salep elde edilen türlerin hepsi yumruludur. Salep daha çok kireçli toprakları sever. Ormanlık bölgelerde yetişen saleplerin yumrusu iri olur. Çayırlarda yetişen saleplerin yumrusu ise daha zayıftır. Anadolu’da salep genellikle Orchis ve Ophyrus türlerinden elde edilir.

Salep eldesi: Bitki çiçekteyken, toprak altındaki yumruları toplanır. Yalnız yan yumru alınır, gövdeyi taşıyan ana yumru genellikle alınmaz. Fakat her ikisi de kulanılabilir. Yumrular kremsi, yumurta şeklinde veya çatalsıdır. Toplanan yumrular suyla yıkanarak temizlenir, ipe dizilir ve su veya sütle kaynatılır, sonra açık havada kurutulur. Kurutulan yumrular dövülerek toz edilir. Elde edilen bu toz kullanılacak hâle gelmiş olan salebi verir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Çoğunlukla Batı, Güneybatı, Güney ve Kuzey Anadolu olmakla beraber Anadolu’nun birçok yerinde yetişir.

Bitki çiçekteyken, toprak altındaki yumruları toplanıp suyla yıkanarak temizlenir, ipe dizilir ve su veya sütle kaynatılır, sonra açık havada veya fırında kurutulur. Kurutulan yumrular öğütülerek toz haline getirilir. Elde edilen bu toz kullanılacak hale gelmiş olan salebi verir.

Bazı orkide türleri; Anadolu'nun bir çok yerinde yetişmektedir. Salep; yüzyıllardır Türkiye'de özellikle soğuk kış aylarında içilen bir içecektir.

Kullanıldığı yerler: Bileşiminde nişasta, sekerler, musilaj ve azotlu maddeler vardır. Bilhassa çocuklarda ishal kesici, kuvvet verici ve gıdâ olarak kullanılır. Barsak nezlesinde soğuk algınlıklarında ve öksürüğe karşı halk arasında çok kullanılmaktadır. Afrodizyak (Cinsel gücü arttırıcı) etkisi vardır.


MALZEMELER (6 kişilik)
2.5 çorba kaşığı şeker
yarım çorba kaşığı toz salep
2 çay kaşığı tarçın
4 bardak süt

HAZIRLANIŞI
Salep ve şekeri bir tencereye koyup iyice karıştırın. Soğuk sütü azar azar ekleyerek ezin. Karıştırarak kısık ateşte koyulaşıncaya dek 10-15 dakika kadar pişirip ateşten çekin. Bardaklara koyup üzerini tarçınla süsleyin.